Wanneer je het zuiden van Groenland bezoekt, maak je geheid kennis met de geschiedenis van Groenland en de periode waarbij de eerste Vikingen in Groenland voet aan wal zetten rond het jaar 1000 na Christus.
Antropologen en klimaatwetenschappers bestuderen Groenland al vele jaren om na te gaan waarom de Vikingen Groenland destijds weer hebben verlaten. De meest recente inzichten werpen nieuw licht op de historische Viking-cultuur.
Vikingen en de geschiedenis van Groenland
In 2011 meldden onderzoekers dat een extreme koudegolf, bijgenaamd de Kleine IJstijd, de meest waarschijnlijke oorzaak is van het feit dat de Vikingen na ongeveer honderd jaar de kusten van Groenland weer hebben verlaten.
De wetenschappers hebben de klimaatmodellen uit die periode erop nageslagen en ze hebben vastgesteld dat Groenland rond 1100 na Christus een afkoelperiode is ingegaan. Deze conclusie kon worden gedaan nadat ze onderzoek hadden gedaan in meren in West-Groenland in de buurt van een bekende Noorse nederzetting.
Met ijsboringen konden ze vaststellen dat tussen de jaren 1100 en 1180 na Christus de gemiddelde temperaturen met 3,9 ◦C waren gedaald. Hoewel dit voor de meeste mensen misschien niet zo veel lijkt, betekent dit in de realiteit dat een dergelijke snelle afkoeling het zee-ijsniveau aanzienlijk heeft verhoogd en het groeiseizoen van de gewassen aanzienlijk korter werd.
Met andere woorden, de korte periode waarin voedsel kon worden verbouwd was zodanig kort geworden, dat ze niet in hun onderhoud konden voorzien. Bovendien waren de handelsroutes over water in veel gevallen nauwelijks bruikbaar geworden. De Vikingen waren genoodzaakt te vertrekken.
Volgens de Kleine IJstijd-theorie zouden de Vikingen na het aanbreken van de koude periode nog gedurende tien jaar in Groenland zijn verbleven, maar ze verloren veel vee door de koude en brute winters.
Of vertrokken de Vikingen om een andere reden?
Recente bevindingen van onderzoekers stellen de theorie van de Kleine IJstijd toch aan de kaak. Zijn de Vikingen niet veel langer in Groenland gebleven? Wellicht zelfs tot rond het jaar 1300?
Van 2011 tot begin 2015 werd de Kleine IJstijd-theorie algemeen aanvaard, maar nu is dit idee onder de loep genomen. Hoewel er geen twijfel is over het bestaan van de Kleine IJstijd en de impact die deze had op het bestaan van de Vikingen in Groenland, heeft een archeoloog van het Nationaal Museum van Denemarken nieuwe informatie gevonden.
Hij suggereert aan de hand van zijn bevindingen dat de Vikingen het in Groenland tijdens de Kleine IJstijd veel langer moeten hebben uitgehouden, dan men altijd heeft aangenomen.
Archeoloog Christian Koch Madsen heeft uitgebreide landschapsstudies uitgevoerd in een poging om definitief te bepalen hoe de Vikingen werden beïnvloed door het koudere klimaat. Madsen’s bevindingen maken hem vrijwel zeker dat de Vikingen gedurende een lange periode in Groenland hebben gewoond tijdens de Kleine IJstijd.
Hoeveel Vikingen verbleven in Groenland?
Hij is ook van mening dat eerdere bevolkingsschattingen ver van de realiteit af liggen. Daarbij werd er vanuit gegaan dat er ongeveer 6.000 Vikingen in Groenland leefden toen de Kleine IJstijd begon. Als dit inderdaad zo zou zijn, dan zou er een massa-evacuatie moeten hebben plaatsgevonden tijdens de klimaatverandering, aangezien er aanwijzingen zijn gevonden die aangeven dat de bevolking met enkele duizenden mensen was afgenomen.
De studies van Madsen hebben hem tot de conclusie gebracht dat er niet meer dan 2500 Vikingen in Groenland moeten hebben gewoond, toen de Kleine IJstijd aanbrak. Dit verschil zou kunnen helpen verklaren waarom eerdere onderzoekers dachten dat de meerderheid van de Vikingen in Groenland massaal hun nederzettingen verliet.
Aan de andere kant, als de bevolkingsgrootte in de eerste plaats dichter bij 2500 lag, zou dit erop wijzen dat de Vikingen manieren hebben gevonden om te leren omgaan met de koudere temperaturen. Madsen gelooft dat de Vikingen het minstens 200 jaar hebben volgehouden, terwijl het klimaat steeds kouder werd. Ze pasten zich aan door over te schakelen van landbouw naar de jacht.
Hoewel de wetenschappers nog niets met zekerheid kunnen vaststellen, is het sowieso intrigerend om je voor te stellen hoe het leven van de Vikingen in Groenland destijds moet zijn geweest. Wanneer je naar het zuiden van Groenland reist, maak je uitgebreid kennis met de vroegere Viking-cultuur.
Tijdens onze bootreis ‘De weg van de koningen‘ bezoek je Viking-nederzettingen in Zuid-Groenland.
